प्राचीन भारतातील द्रविड संस्कृतीचे योगदान
India has always been considered a land of ancient civilizations. Among them, Dravidian culture has a unique and powerful identity. मराठीत सांगायचं तर, द्रविड संस्कृती ही भारताच्या संस्कृतीच्या घडणीतील एक मूलभूत पाया होती. ही संस्कृती केवळ दक्षिण भारतापुरती मर्यादित नव्हती, तर तिचा प्रभाव कला, भाषा, धर्म, समाजरचना आणि अर्थव्यवस्था या सर्वच क्षेत्रांत दिसून येतो.
इतिहासकार मानतात की द्रविड लोक हे भारतातील सर्वात जुने रहिवासी होते. त्यांचा उगम इ.स.पू. 2500–1500 दरम्यान झाल्याचं सांगितलं जातं. काही संशोधकांचा विश्वास आहे की सिंधू संस्कृती आणि द्रविड संस्कृती यांचा घनिष्ट संबंध होता. द्रविड भाषासमूहात प्रमुख चार भाषा — तमिळ, तेलुगू, मल्याळम आणि कन्नड — या अजूनही लाखो लोकांद्वारे बोलल्या जातात. विशेष म्हणजे तमिळ ही आजही जगातील सर्वांत जुनी जिवंत भाषा (oldest living language) मानली जाते.
द्रविड संस्कृतीचं धर्म आणि श्रद्धा यामध्ये वेगळेपण स्पष्ट दिसतं. या लोकांचा प्रमुख धर्म निसर्गपूजा होता. झाडं, नद्या, पर्वत, प्राणी यांना ते पवित्र मानत. Mother Goddess म्हणजेच मातृदेवीची पूजा हा त्यांच्या धर्माचा केंद्रबिंदू होता. याशिवाय शिवपूजा आणि नागपूजा हेदेखील त्यांच्या श्रद्धेचा भाग होते, जे पुढे हिंदू धर्मात मिसळले गेले. त्यांनी मृत्यूनंतरच्या जीवनावर विश्वास ठेवला होता. पुरातत्त्व उत्खननातून मिळालेल्या समाधी स्थळांवरून त्याचा पुरावा मिळतो.
Language and literature were another shining contribution of Dravidian culture. द्रविड भाषांमध्ये तमिळ भाषेचा विशेष उल्लेख करावा लागेल. तमिळ साहित्याला "Sangam literature" म्हणतात. या साहित्यामध्ये सामाजिक जीवन, प्रेमकथा, युद्धकथा आणि निसर्ग यांचे अप्रतिम वर्णन आहे. या साहित्यामुळे त्या काळातील समाजाची मानसिकता, मूल्ये आणि दैनंदिन जीवनाचा अभ्यास करता येतो. संगम साहित्य आजही तमिळ भाषिक समाजासाठी अभिमानाची बाब मानली जाते.
वास्तुकला आणि कला हे द्रविड संस्कृतीचे सर्वात मोठे योगदान मानले जाते. दक्षिण भारतातील मंदिरांची Dravidian Temple Architecture ही शैली जगभर प्रसिद्ध आहे. मोठमोठ्या गोपुरम (temple towers), भव्य कोरीव शिल्पं, दगडात कोरलेली गुंफामंदिरं ही त्यांची वैशिष्ट्यं आहेत. महाबलीपुरम येथील मंदिरे आणि एलोरा लेण्यांमधील शिल्पकला ही द्रविडीय वास्तुकलेची जिवंत उदाहरणं आहेत. द्रविड कलावंतांनी केवळ धार्मिकच नाही तर लौकिक जीवनाशी संबंधित शिल्पं देखील निर्माण केली.
समाज आणि अर्थव्यवस्थेच्या दृष्टीने द्रविड लोक प्रगत होते. त्यांचा समाज शेतीप्रधान होता. They cultivated rice, millets, pulses and spices. They were also skilled traders. समुद्रमार्गे त्यांचा व्यापार श्रीलंका, रोम आणि आग्नेय आशियाशी चालत असे. त्या काळी भारतीय मसाल्यांना जगभर मागणी होती. स्त्रियांना समाजात मानाचं स्थान होतं. They actively participated in rituals, family decisions and even social activities. द्रविड समाजात जातिव्यवस्था फारशी कठोर नव्हती. समाज तुलनेने समानतेवर आधारित होता.
द्रविड संस्कृतीचा प्रभाव पुढील भारतीय संस्कृतीवर मोठ्या प्रमाणात दिसतो. शैव आणि वैष्णव या दोन प्रमुख पंथांवर द्रविड श्रद्धांचा ठसा उमटलेला आहे. शिवाला "द्रविड देव" मानलं जातं. तसेच मंदिर बांधणीची Dravidian शैली आजही दक्षिण भारतात जिवंत आहे. अनेक हिंदू धार्मिक प्रथा द्रविड समाजाकडून आलेल्या आहेत. उदाहरणार्थ, नागपूजा, मातृदेवी पूजा, ग्रामदेवता पूजा या सगळ्या परंपरा आजही ग्रामीण भारतात टिकून आहेत.
In the field of science and knowledge, Dravidian culture also had remarkable contributions. त्यांच्याकडे शेतीविषयक प्रगत ज्ञान होतं. सिंचन प्रणाली, पिकांची फेरपालट पद्धती (crop rotation) याचा वापर ते करत होते. काही संशोधकांच्या मते, द्रविड लोकांकडे खगोलशास्त्र आणि गणिताचंही प्राथमिक ज्ञान होतं.
एकंदर पाहता, Dravidian culture was not just a regional culture, but it became the foundation of Indian civilization. तिच्या परंपरा, श्रद्धा, भाषा, कला आणि समाजव्यवस्था आजही भारतीय संस्कृतीत मिसळलेल्या दिसतात. द्रविड संस्कृतीमुळे भारताचं सांस्कृतिक वैविध्य अजूनच समृद्ध झालं आहे.
पुन्हा भेटूया लवकरच जय भारत
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत :
टिप्पणी पोस्ट करा